Mobiliteit bij ouderen: wanneer fysiotherapie of geriatrie?
Loopproblemen bij ouderen: wanneer is de fysiotherapeut de juiste keuze en wanneer heb je een geriater nodig? Ontdek het verschil en de beste aanpak.
🎯 Snel samengevat
Fysiotherapie: Voor herstel na operatie, spierverlies, artrose, balans verbeteren
Geriater: Voor onverklaard vallen, plotselinge achteruitgang, complexe problemen, medicatie-gerelateerd
Beste resultaat: Vaak samenwerking tussen beide (geriater onderzoekt oorzaak, fysiotherapeut werkt aan herstel)
📋 Snel naar:
Je loopt niet meer zo soepel als vroeger, hebt moeite met traplopen of bent bang om te vallen. Moet je naar de fysiotherapeut of naar de geriater? En wat is eigenlijk het verschil tussen deze twee professionals als het om mobiliteit bij ouderen gaat?
In dit artikel leggen we uit wanneer fysiotherapie de juiste keuze is, wanneer je een geriater nodig hebt, en hoe ze samenwerken voor optimale mobiliteit.
Mobiliteitsproblemen bij ouderen
Tot 35% van de 65-plussers heeft mobiliteitsproblemen. Dit varieert van licht moeite met lopen tot volledig afhankelijk zijn van een rollator of rolstoel.
Veelvoorkomende mobiliteitsproblemen:
- • Langzamer lopen: Loopsnelheid neemt af (< 0,8 m/s is verhoogd valrisico)
- • Kortere passen: Schuifelende gang, voeten niet optillen
- • Balansproblemen: Wankel, leunen op meubels, angst om te vallen
- • Spierkracht afname: Moeite met opstaan uit stoel, trap lopen
- • Stijve gewrichten: Artrose in heup, knie, rug
- • Vermoeidheid bij lopen: Kortademig, pijn in benen
- • Coördinatieproblemen: Struikelen, onhandig bewegen
Impact van mobiliteitsproblemen:
Mobiliteitsproblemen hebben vergaande gevolgen:
- Valrisico: 30% van 65+ valt jaarlijks, vaak met ernstige gevolgen
- Sociale isolatie: Niet meer naar buiten gaan, afspraken afzeggen
- Zelfstandigheid verlies: Hulp nodig bij boodschappen, huishouden
- Angst: Valsangst leidt tot vermijdingsgedrag → meer spierverlies → meer valrisico (vicieuze cirkel)
- Kwaliteit van leven: Minder activiteiten, hobby's opgeven
Wanneer naar de fysiotherapeut?
De fysiotherapeut is specialist in beweging en functie. Ze helpen om mobiliteit te verbeteren door oefeningen, mobilisatie en training.
Wat doet de fysiotherapeut voor ouderen?
💪 Spierversterkende oefeningen
Oefeningen om spieren te versterken: benen (opstaan uit stoel, traplopen), romp (stabiliteit), armen. Voorkomt sarcopenie (spierverlies met de leeftijd).
⚖️ Balanstraining
Oefeningen om balans te verbeteren: op één been staan, hindernisbaan lopen, op oneven ondergrond. Vermindert valrisico aanzienlijk.
🚶 Looptraining
Verbeteren looptechniek, loopsnelheid, paslength. Training met hulpmiddelen (rollator, stok) en advies over veilig gebruik.
🦴 Gewrichtsmobilisatie
Bij stijve gewrichten (artrose): mobiliserende oefeningen en manuele therapie om bewegingsbereik te vergroten en pijn te verminderen.
🏥 Postoperatief herstel
Na operatie (heup, knie): gerichte revalidatie om functie te herstellen, lopen te herwinnen, en zelfstandigheid terug te krijgen.
Situaties waarbij fysiotherapie geschikt is:
- ✓ Herstel na operatie: Heupprothese, knieprothese, fractuur
- ✓ Spierverlies door inactiviteit: Na ziekenhuisopname, bedrust, weinig bewegen
- ✓ Artrose: Stijve gewrichten, pijn bij bewegen
- ✓ Balans verbeteren: Licht wankel lopen, preventief tegen vallen
- ✓ Looptraining: Leren lopen met rollator/stok, looppatroon verbeteren
- ✓ Preventie: Spierkracht en mobiliteit behouden bij actieve ouderen
- ✓ Eenvoudige mobiliteitsproblemen: Duidelijke oorzaak, geen complicerende factoren
Wanneer naar de geriater?
De geriater kijkt naar het totaalplaatje: wat is de onderliggende oorzaak van mobiliteitsproblemen? Ze onderzoeken medische, neurologische en medicamenteuze factoren.
Wat doet de geriater bij mobiliteitsproblemen?
Uitgebreide anamnese
Wanneer begonnen? Plotseling of geleidelijk? Pijn? Duizeligheid? Andere symptomen?
Medicatie-review
Welke medicijnen kunnen mobiliteit beïnvloeden? Bloeddrukverlagers (duizeligheid), slaapmiddelen (sufheid), spierontspanners (zwakte)?
Neurologisch onderzoek
Zenuwen functioneren goed? Kracht in benen? Sensibiliteit (voelen)? Reflexen? Coördinatie?
Valrisico-evaluatie
Gestandaardiseerde testen: Timed Up and Go test, berg balance test, loopsnelheid meten
Bloedonderzoek
Bloedarmoede? Vitamine B12/D tekort? Schildklier? Elektrolyten? Glucose?
Cardiopulmonaal onderzoek
Hart (hartfalen? ritmestoornissen?), longen (COPD? zuurstofgebrek?)
Cognitieve evaluatie
Beïnvloedt geheugen/cognitie mobiliteit? Angst? Depressie?
Situaties waarbij de geriater nodig is:
- ⚠️ Herhaaldelijk vallen: 2+ keer gevallen zonder duidelijke oorzaak
- ⚠️ Plotselinge achteruitgang: Binnen enkele weken moeite met lopen
- ⚠️ Onverklaard: Geen duidelijke oorzaak (geen recente val, operatie, blessure)
- ⚠️ Meerdere symptomen: Loopproblemen + duizeligheid + verwardheid + vermoeidheid
- ⚠️ Medicatie-gerelateerd: Problemen na starten nieuw medicijn, veel medicijnen (polyfarmacie)
- ⚠️ Neurologische symptomen: Tintelingen, zwakte, trekkingen, coördinatieproblemen
- ⚠️ Fysiotherapie helpt niet: Na 8-12 weken fysiotherapie geen verbetering
- ⚠️ Complexe medische geschiedenis: Meerdere aandoeningen, eerdere CVA, Parkinson
Mogelijke medische oorzaken van mobiliteitsproblemen:
🧠 Neurologisch
- • Parkinson (traag, stijf, tremor)
- • CVA (beroerte, halfzijdige zwakte)
- • Perifere neuropathie (zenuwschade)
- • Normale druk hydrocephalus
💊 Medicatie
- • Bloeddrukverlagers (duizeligheid)
- • Slaapmiddelen (sufheid, zwakte)
- • Antipsychotica (stijfheid)
- • Opioïden (evenwicht verstoord)
💔 Cardiaal/pulmonaal
- • Hartfalen (kortademig, moe)
- • Ritmestoornissen (duizelig, flauw)
- • COPD (zuurstofgebrek)
- • Perifeer vaatlijden (pijn in benen)
🩸 Metabolisch
- • Vitamine B12/D tekort
- • Bloedarmoede (moe, zwak)
- • Schildklierprobleem
- • Lage bloedsuiker (diabetes)
😢 Psychisch
- • Valsangst (vermijdingsgedrag)
- • Depressie (geen motivatie)
- • Dementie (vergeten hoe te lopen)
- • Angststoornissen
🦴 Musculoskeletaal
- • Ernstige artrose (heup, knie)
- • Wervelkanaalstenose (rugpijn)
- • Osteoporose (fracturen)
- • Sarcopenie (extreme spierverlies)
Directe vergelijking: fysiotherapeut vs geriater
| Aspect | Fysiotherapeut | Geriater |
|---|---|---|
| Focus | Beweging, functie, kracht, balans | Onderliggende medische oorzaken |
| Aanpak | Oefeningen, training, mobilisatie | Diagnostiek, medicatie-optimalisatie, behandeling |
| Type problemen | Eenvoudig, duidelijke oorzaak | Complex, meerdere factoren, onverklaard |
| Verwijzing | Huisarts of direct zelf | Altijd via huisarts |
| Frequentie | 1-3x per week, 6-12 weken | 1-2x consult, dan vervolgafspraken |
| Behandelduur | 30-60 minuten per sessie | 45-60 minuten eerste consult |
| Voorbeelden | Post-operatief, artrose, spierverlies | Herhaald vallen, medicatie-effect, Parkinson |
Hoe werken fysiotherapeut en geriater samen?
In de praktijk werken fysiotherapeut en geriater vaak samen in een multidisciplinair team. Dit geeft de beste resultaten bij complexe mobiliteitsproblemen.
Voorbeeld van samenwerking:
Case: Mevrouw (78) valt regelmatig
- 1. Huisarts verwijst naar geriater voor valanalyse
- 2. Geriater onderzoekt:
- • Medicatie: Bloeddrukverlager veroorzaakt duizeligheid → dosering verlaagd
- • Bloedonderzoek: Vitamine D tekort → supplementen voorgeschreven
- • Neurologisch: Lichte neuropathie door diabetes → behandeling geoptimaliseerd
- 3. Geriater verwijst naar fysiotherapeut voor balanstraining en spierversterkende oefeningen
- 4. Fysiotherapeut werkt aan:
- • Balans (op één been staan, hindernisbaan)
- • Beenkracht (opstaan uit stoel, trap lopen)
- • Looptechniek (grotere passen, voeten optillen)
- 5. Resultaat: Na 3 maanden: medicatie geoptimaliseerd + balans verbeterd + kracht toegenomen → geen vallen meer
Multidisciplinair team bij mobiliteit:
👨⚕️ Geriater
Coördineert zorg, onderzoekt oorzaken, optimaliseert medicatie, behandelt onderliggende aandoeningen
🏃 Fysiotherapeut
Spierkracht, balans, looptraining, mobilisatie gewrichten
🏠 Ergotherapeut
Woningaanpassingen, hulpmiddelen (rollator, douchestoel), ADL-training
🍎 Diëtist
Voldoende eiwit voor spierbehoud, vitamine D/calcium voor botten
🧠 Psycholoog
Valsangst behandeling, depressie, motivatie voor bewegen
👟 Podotherapeut
Steunzolen, juiste schoenen, voetproblemen behandelen
Wat kun je zelf doen voor betere mobiliteit?
Ook zonder hulp van professionals kun je veel doen om je mobiliteit te behouden of te verbeteren:
1. Blijf dagelijks bewegen
- ✓ Wandelen: 30 minuten per dag, mag ook in 3x 10 minuten
- ✓ Trap gebruiken: In plaats van lift (als veilig)
- ✓ Tuinieren: Bewegen en buiten zijn combineert kracht en balans
- ✓ Huishouden: Stofzuigen, ramen lappen, opruimen = beweging
- ✓ Zwemmen/aquarobics: Goed voor gewrichten, veilig (geen valrisico)
2. Krachtoefeningen thuis
💺 Stoelgymnastiek
10x opstaan en gaan zitten zonder handen → versterkt beenspieren
🦵 Beenliften
Rechtop staan, been optillen naar voren/zijkant, 10x per been → balans + kracht
👣 Op tenen staan
Aan aanrecht vasthouden, op tenen staan, 10x herhalen → kuiten versterken
3. Balansoefeningen
- Op één been staan (10 sec) terwijl je afwast
- Achteruit lopen (veilig, met steun nabij)
- Hiel-teen lopen (rechtlijn volgen)
4. Voeding voor mobiliteit
- Eiwitten: 1-1,2 gram per kg lichaamsgewicht (vlees, vis, zuivel, eieren, peulvruchten)
- Vitamine D: 800 IE per dag (supplement), belangrijk voor spieren en botten
- Calcium: Zuivel, groene groenten, verrijkte producten
- Voldoende water: 1,5-2 liter per dag
5. Veilige woonomgeving
- Verwijder losse matten/kabels (struikelgevaar)
- Installeer leuningen bij trap/toilet/douche
- Goede verlichting (nachtlampjes)
- Antislip matten in douche/bad
- Goede schoenen (geen slippers, wel antislip)
Veelgestelde vragen
Wat is het verschil tussen fysiotherapie en geriatrie voor mobiliteit?
Fysiotherapie richt zich op het verbeteren van spier- en gewrichtsfunctie door oefeningen, mobilisatie en training. Geschikt voor eenvoudige mobiliteitsproblemen (na operatie, artrose, spierverlies). Geriatrie kijkt naar het totaalplaatje: onderzoekt onderliggende oorzaken (medicatie, zenuwen, hart, cognitie), behandelt meerdere problemen tegelijk, en coördineert multidisciplinaire zorg. Bij complexe of onverklaarde mobiliteitsproblemen is de geriater eerst aan zet, die dan kan doorverwijzen naar fysiotherapie als onderdeel van behandeling.
Wanneer moet je naar de fysiotherapeut voor mobiliteitsproblemen?
Naar de fysiotherapeut bij: herstel na operatie (heup, knie), spierverlies door inactiviteit, artrose met stijve gewrichten, balans verbeteren na kleine struikeling, looptraining na periode bedrust, of preventieve spierversterkende oefeningen. De fysiotherapeut werkt aan kracht, balans, coördinatie en looptechniek door gerichte oefeningen.
Wanneer moet je naar de geriater voor mobiliteitsproblemen?
Naar de geriater bij: herhaaldelijk vallen zonder duidelijke oorzaak, plotselinge mobiliteitsproblemen (binnen weken), loopproblemen met andere symptomen (verwardheid, duizeligheid, vermoeidheid), gebruik van veel medicijnen die mobiliteit kunnen beïnvloeden, zenuwproblemen (tintelingen, zwakte in benen), of als fysiotherapie niet helpt. De geriater doet uitgebreid onderzoek naar onderliggende medische oorzaken.
Kunnen fysiotherapie en geriatrie samenwerken?
Ja, sterker nog: ze vullen elkaar perfect aan! De geriater onderzoekt en behandelt medische oorzaken (medicatie aanpassen, zenuwaandoening behandelen, pijn verlichten), terwijl de fysiotherapeut aan fysieke herstel werkt (spierkracht, balans, looptechniek). Bij complexe gevallen werken ze samen in een multidisciplinair team met ook ergotherapeut, diëtist en eventueel psycholoog. Dit geïntegreerde aanpak geeft de beste resultaten.
Hoe kan ik zelf mijn mobiliteit verbeteren?
Blijf dagelijks bewegen: 30 minuten wandelen, trap gebruiken, tuinieren. Doe krachtoefeningen 2-3x per week (opstaan uit stoel, op tenen staan, been liften). Oefen balans (op één been staan bij aanrecht). Zorg voor veilige woonomgeving (leuningen, antislip matten, goede verlichting). Eet voldoende eiwit (vlees, vis, zuivel, peulvruchten) voor spierbehoud. Drink voldoende water. En draag goed schoeisel met antislip zool en goede steun.
Wat zijn de eerste tekenen van mobiliteitsproblemen bij ouderen?
Eerste tekenen: langzamer lopen dan voorheen, moeite met opstaan uit stoel of bed, vaker leunen op meubels tijdens lopen, angst om te vallen (vermijdingsgedrag), kleinere passen nemen, schuifelende loopstijl, moeite met trap lopen, evenwichtsproblemen bij draaien, en vermijden van activiteiten waar lopen bij komt kijken (boodschappen, wandelen). Bij deze signalen: actie ondernemen voordat het erger wordt.
Conclusie: juiste hulp op het juiste moment
Bij mobiliteitsproblemen is de vraag niet "fysiotherapeut óf geriater", maar vaak "fysiotherapeut én geriater". Beide professionals hebben een unieke rol en vullen elkaar aan voor optimale mobiliteit bij ouderen.
Regel van de duim:
- Eenvoudige, duidelijke oorzaak (na operatie, artrose) → Fysiotherapeut
- Complex, onverklaard, of herhaald vallen → Geriater (die kan doorverwijzen naar fysiotherapie)
- Beste resultaat: Samenwerking in multidisciplinair team
Twijfel je welke hulp je nodig hebt? Bespreek het met je huisarts. Zij kunnen inschatten of fysiotherapie voldoende is of dat verwijzing naar een geriater voor uitgebreid onderzoek zinvol is.
Mobiliteitsproblemen of regelmatig vallen?
Vind een geriater bij jou in de buurt voor uitgebreide mobiliteitsevaluatie.
Vind een Geriater